Rak i cykl komórkowy

Streszczenie: W styczniu 2001 odbyła się w szwajcarskiej Lozannie konferencja naukowa zatytułowana "Rak i cykl komórkowy" � "Cancer & Cell Cycle" zorganizowana przez ISREC (Szwajcarski Instytut Badań Eksperymentalnych nad Rakiem). Ten artykuł przedstawia najciekawsze, zdaniem autora, doniesienia z tej konferencji. Dotyczą one nie tylko samej kontroli cyklu komórkowego, ważnego aspektu kontroli procesu nowotworzenia, ale również najnowszych osiągnięć w dziedzinie walki z rakiem.

Słowa kluczowe: -
 

Współczesne poglądy dotyczące wpływu reaktywnych form tlenu na funkcje plemników u ssaków

Streszczenie: W prezentowanym artykule omówiono pochodzenie reaktywnych form tlenu w nasieniu ssaków oraz szlaki generowania tych metabolitów. Scharakteryzowano również krótko enzymatyczne układy antyoksydacyjne nasienia. Przedstawiono współczesne poglądy dotyczące pozytywnego udziału reaktywnych form tlenu w procesie zapłodnienia i toksycznego oddziaływania stresu oksydacyjnego na strukturę i funkcję biologiczną plemników ssaków.

Słowa kluczowe: plemniki, ssak, zapłodnienie, reaktywne formy tlenu, stres oksydacyjny, peroksydacja lipidów.
 

Symptomy programowanej śmierci komórek podczas rozwoju roślin

Streszczenie: Selektywna eliminacja komórek jest warunkiem koniecznym prawidłowego przebiegu rozwoju roślin. Odgrywa ona istotną rolę w embriogenezie i homeostazie dojrzałych organów. W pewnych przypadkach degradacja protoplastu umożliwia prawidłowe funkcjonowanie martwych elementów tkanki. Niektóre symptomy apoptozy opisane u zwierząt zaobserwowano także podczas degradacji komórek i tkanek roślinnych. Mimo podobieństw w przebiegu tych procesów postuluje się, że apoptoza nie jest formą śmierci komórek roślinnych, a pojawiające się wówczas zmiany określa się jako apoptosis-like. Procesy autolizy i autofagii, towarzyszące genetycznie zaprogramowanej śmierci, wydają się odgrywać istotne znaczenie w unicestwianiu komórek roślinnych. Niniejsza praca przedstawia i charakteryzuje symptomy towarzyszące eliminacji komórek podczas różnicowania tkanek i rozwoju roślin wyższych. Główny nacisk położono na opis zdarzeń podczas końcowych etapów różnicowania tkanek efemerycznych i na procesy degradacyjne umożliwiające dalsze, prawidłowe funkcjonowanie komórek w organizmie.

Słowa kluczowe: apoptoza, programowana śmierć komórki (PCD), proteinazy cysteinowe, autoliza, autofagia, mitochondria, bielmo, tapetum, elementy naczyniowe
 

Biosynteza oraz właściwości immunomodulacyjne lipoksyn - metabolitów kwasu arachidonowego

Streszczenie: Odkryte w 1984 roku lipoksyny (LXs) tworzą wraz z innymi metabolitami kwasu arachidonowego dużą grupę autakoidów zwanych łącznie eikozanoidami. Spośród trzech najlepiej poznanych dróg biosyntezy lipoksyn (LXA₄ i LXB₄), dwie katalizowane są przez sekwencyjnie działające 5-i 12/15-lipoksygenazę, natomiast trzecia inicjowana jest przez acetylowaną przez aspirynę cyklooksygenazę-2 i generuje 15-epimery lipoksyn  (15R-LXA₄ i B₄). W odróżnieniu od innych eikozanoidów, lipoksyny są głównie produkowane przez dwie kooperujące ze sobą komórki, na przykład neutrofile i płytki krwi. Scharakteryzowano dwa typy receptorów dla lipoksyn: receptor specyficzny dla lipoksyny A₄, podlegający ekspresji w monocytach, granulocytach i enterocytach oraz występujący w komórkach innych niż neutrofile receptor peptydoleukotrienów, dla którego LXA₄ jest częściowym agonistą. Z dotychczasowych badań wynika, że in vitro lipoksyny mają właściwości immunomodulacyjne, natomiast trudno jest powiedzieć, jaka jest ich rola w reakcjach immunologicznych in vivo, w których biorą udział inne eikozanoidy. Uważa się, że lipoksyny są mediatorami odczynu zapalnego, działają przeciwstawnie do leukotrienów (stop signaling hipoteza Charlesa Serhana) i w drodze autokrynnej hamują aktywność neutrofili.

Słowa kluczowe: lipoksyny, aspiryna, eikozanoidy
 

Wpływ czynnika martwicy nowotworu (TNF) na łożysko naczyniowe nowotworów

Streszczenie: Czynnik martwicy guza (TNF, TNF-a,  kachektyna) jest plejotropową cytokiną prozapalną produkowaną głównie przez aktywowane makrofagi i monocyty. Oprócz działania immonomodulacyjnego TNF wywiera również efekt przeciwnowotworowy hamując wzrost niektórych guzów nowotworowych, a nawet powodując ich regresję. Dlatego TNF, pomimo swej toksyczności, znajduje zastosowanie w terapii nowotworów, głównie nieoperacyjnych czerniaków oraz mięsaków kończyn. Analiza danych uzyskanych na różnych modelach doświadczalnych pozwoliła na wyróżnienie trzech głównych mechanizmów modulującego działania TNF na wzrost nowotworów: 1) bezpośredniego efektu toksycznego na komórki nowotworowe, 2) efektu pośredniego wywołanego poprzez wpływ na układ immunologiczny oraz 3) efektu pośredniego wywołanego poprzez wpływ na łożysko naczyniowe guza. Niniejsza praca przedstawia mechanizmy przeciwnowotworowego działania TNF, skupiając się głównie na efektach wywieranych na łożysko naczyniowe guza. TNF działa bezpośrednio cytostatycznie lub cytotoksycznie na komórki śródbłonka naczyniowego lub też pośrednio poprzez modulację funkcji neutrofili. TNF wywiera również wpływ na proces angiogenezy prowadzący do rozwoju unaczynienia guza nowotworowego. TNF wpływa także na procesy krzepnięcia krwi oraz fibrynolizy, modyfikując dopływ krwi do tkanek nowotworu. TNF zwiększa infiltrację tkanek guza przez komórki układu immunologicznego jednocześnie modulując aktywność tych komórek. Wpływając na ekspresję cząsteczek adhezyjnych na powierzchni komórek śródbłonka i komórek nowotworowych TNF modyfikuje proces tworzenia przerzutów. Działania wywierane przez TNF wobec łożyska naczyniowego guza są najprawdopodobniej niezależne od stopnia wrażliwości komórek nowotworowych na bezpośrednie działanie toksyczne TNF. Dokładne poznanie oddziaływania TNF na łożysko naczyniowe nowotworów ma zatem duże znaczenie praktyczne, bowiem naczynia guza mogą stanowić uniwersalny punkt docelowy terapii przeciwnowotworowej.

Słowa kluczowe:  TNF, nowotwory, naczynia, angiogeneza, adhezja komórek
 

Transport jądrowo-cytoplazmatyczny białek i kwasów rybonukleinowych

Streszczenie: W komórkach eukariotycznych otoczka jądrowa oddziela jądro � miejsce replikacji i transkrypcji DNA od cytoplazmy, w której zachodzi proces biosyntezy białek. Prawidłowe funkcjonowanie komórki uzależnione jest od sprawnej wymiany białek i RNA pomiędzy tymi dwoma przedziałami komórkowymi. Transport jądrowo-cytoplazmatyczny odbywa się poprzez złożone struktury białkowe, jakimi są jądrowe kompleksy porowe. Transport białek i RNA jest procesem selektywnym, zależnym od energii, sygnału oraz specyficznych jądrowych i cytoplazmatycznych receptorów.

Słowa kluczowe: import białek, eksport RNA, sygnały importu i eksportu jądrowego, importyny, eksportyny, GTPaza Ran
 

Mała tkanka - duża siła. Tkanka tłuszczowa brunatna: budowa, występowanie, znaczenie

Streszczenie: Tkanka tłuszczowa brunatna jest rodzajem tkanki łącznej, występującej u dorosłego człowieka w niewielkich ilościach. Znacznie większe znaczenie ma ta tkanka dla małych ssaków i zwierząt zapadających w sen zimowy. Właśnie rola u zwierząt przechodzących w stan hibernacji stanowi dla badaczy ekscytujący temat do rozważań nad rolą tej skąpo występującej tkanki i nad możliwością wykorzystania jej termogenicznych właściwości dla człowieka. Niniejsza praca stara się usystematyzować dane dotyczące występowania i rozmieszczenia tkanki u człowieka. Przedstawia budowę mikroskopową komórek tkanki tłuszczowej brunatnej, a także zwraca uwagę na jej znaczenie w procesie wytwarzania ciepła. Mechanizmy wpływające na utlenianie przez tą tkankę kwasów tłuszczowych z wytworzeniem CO₂ i H₂O oraz uwolnieniem dużej ilości ciepła są przyczyną zainteresowania współczesnej medycyny tkanką tłuszczową brunatną i jej wykorzystaniem w walce z otyłością oraz jej następstwami, takimi jak: nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa,  cukrzyca. Szczegółowe poznanie budowy i mechanizmów rządzących tkanką tłuszczową brunatną u zwierząt może otworzyć nowe możliwości do leczenia otyłości u ludzi.

Słowa kluczowe: tkanka tłuszczowa brunatna, białko rozprzęgające, otyłość
 

Uszkodzenia DNA w komórkach ssaków

Streszczenie: Uszkodzenia DNA ze względu na pochodzenie dzieli się na endogenne, związane z aktywnością endogennych procesów komórkowych, oraz egzogenne. Do procesów komórkowych odpowiedzialnych za zmiany w materiale genetycznym należą przede wszystkim: transport elektronów w łańcuchu oddechowym, reakcje enzymatyczne z udziałem oksydaz i cytochromów, cykle redoks, procesy zapalne. Zainteresowanie czynnikami egzogennymi stale rośnie ze względu na zagrożenie związane z ich występowaniem w środowisku, żywności, możliwością zastosowania w leczeniu nowotworów i innych chorób. Uszkodzenia DNA wpływają na komórkę nie tylko przez mutacje w DNA, ale również mogą modulować przebieg procesów życiowych. Przykładowo czynnik transkrypcyjny TFIID wiąże się do DNA zmodyfikowanego przez zaktywowaną cis-diamminodichloroplatynę, w wyniku czego ulega zahamowaniu synteza mRNA. Poznanie mechanizmów oddziaływania różnych czynników na DNA, a w dalszej kolejności na komórkę umożliwi w przyszłości lepiej zapobiegać niepożądanym skutkom wynikającym z występowania toksycznych substancji w otoczeniu oraz pozwoli na udoskonalenie metod leczenia nie tylko chorób nowotworowych.

Słowa kluczowe: uszkodzenia DNA, mutacje, ssaki, człowiek
 

Wykorzystanie analizy sekwencji DNA w badaniach filogenetycznych i taksonomicznych mszaków

Streszczenie: Wykorzystanie analizy sekwencji DNA pozwoliło na wysunięcie szeregu nowych hipotez dotyczących filogenezy i systematyki organizmów żywych. Użycie nowej metodyki przyczyniło się do znaczącego postępu w dziedzinie badań taksonomicznych i filogenetycznych mszaków. W pracy przedstawiono obecny stan badań oraz nowe hipotezy dotyczące filogenezy mszaków wysunięte na podstawie analizy sekwencji DNA Bryophyta. Przedstawiono również hipotezy dotyczące pochodzenia roślin lądowych w aspekcie badań ewolucji molekularnej mszaków.  Opisane wyniki badań pozwalają w nowy sposób spojrzeć na systematykę mszaków oraz pochodzenie roślin lądowych.

Słowa kluczowe: Bryophyta, ewolucja molekularna, filogeneza
 

Transport makromolekuł pomiędzy siateczką śródplazmatyczną a aparatem Golgiego. Rola pęcherzyków COPI i COPII oraz przedziału pośredniego

Streszczenie: Transport syntetyzowanych w siateczce śródplazmatycznej (ER) makromolekuł zachodzi z udziałem pęcherzyków opłaszczonych kompleksem białek COP I i COP II. Polimorficzny tubularno-pęcherzykowy przedział pośredni (IC, VTCs lub ERGIC) zlokalizowany pomiędzy siateczką śródplazmatyczną a cysternami cis aparatu Golgiego, uczestniczy w regulacji transportu i sortowaniu makromolekuł poprzez procesy rozpoznawania sekwencji sygnałowych. Przykładowo, sekwencja difenyloalaninowa (FF) stanowi sygnał eksportu z ER, sekwencja dilizynowa (KKXX) jest natomiast nieodzowna dla powrotu białek do siateczki śródplazmatycznej. Omówiono również znaczenie białek cyklicznie krążących, w szczególności przedstawicieli rodziny p24, w procesach zagęszczania i sortowania w przedziale ER <-> IC <-> aparat Golgiego.

Słowa kluczowe: pęcherzyki opłaszczone, COP I, COP II, tubularno-pęcherzykowy przedział pośredni (IC, VTCs lub ERGIC)