Genetyczne aspekty rozrodu człowieka

Streszczenie: Czynnik genetyczny jest jedną z najbardziej prominentnych przyczyn eliminacji zarodków/płodów, a także tzw. spontanicznych poronień. Nadal wiele trudności technicznych sprawia prowadzenie tzw. diagnostyki pre-implantacyjnej, na poziomie chromosomów gamet. Programy pozaustrojowego zapłodnienia w warunkach in vitro powinny być otoczone szczególnie starannym nadzorem genetycznym. Podnosi się niebezpieczeństwo wzrostu występowania wad genetycznych, zależnych od wieku rodziców. Teratozoospermia jawi się jako bardzo skomplikowany diagnostycznie objaw trudny do oceny genetycznej, jak i uzyskiwania satysfakcjonujących wyników terapeutycznych.

Słowa kluczowe: -

Wpływ otyłości i wieku na wyniki stymulacji owulacji

Streszczenie: Stymulacja owulacji jest bardzo ważnym etapem w całym procesie leczenia niepłodności. Podstawowym celem jest uzyskanie jednego lub kilku prawidłowych oocytów. Efekty leczenia mogą być zależne od wielu różnych czynników. Do najczęściej wymienianych, i których znaczenie dla wyników stymulacji jest wciąż dyskutowane, należy otyłość i wiek. Otyłość może być objawem istniejącej endokrynopatii (zespół PCO) lub nieodpowiedniego odżywiania się. U kobiet otyłych częściej stwierdzane są zaburzenia owulacji związane z wydzielaniem, transportem i metabolizmem hormonów. Otyłość sama w sobie nie jest jedynym czynnikiem przyczynowym zaburzeń owulacji i niepłodności. Wiele kobiet otyłych ma prawidłowe cykle owulacyjne i zachodzi w ciążę. Istotne jest rozmieszczenie tkanki tłuszczowej. Otyłość typu androidalnego dodatnio koreluje z zaburzeniami miesiączkowania, ujemnie z płodnością. Po 35 roku życia dość znacznie obniża się płodność kobiety. Wyniki prac dotyczących stymulacji owulacji u kobiet około 40 roku życia nie są jednoznaczne. Niektórzy autorzy wskazują, że wiek ma wpływ na wyniki stymulacji i liczbę pobranych oocytów, inni nie widzą takiej zależności. Być może odgrywają tutaj rolę inne czynniki, nie będące przedmiotem analizy. W niektórych pracach przewija się opinia, że efekty stymulacji zależne są bardziej od wieku biologicznego niż chronologicznego. Wydaje się, że należy w każdym przypadku dokładnie ocenić stan ogólny kobiety, dokonać wstępnej oceny odpowiedzi na stymulację oraz ocenić szansę na rozwój ciąży.

Słowa kluczowe: niepłodność, stymulacja owulacji, otyłość

Ocena jakości ludzkich zarodków w programie leczenia niepłodności metodą pozaustrojowego zapłodnienia

Streszczenie: Wyniki leczenia niepłodności metodą pozaustrojowego zapłodnienia pozostają stale niskie. Większość ośrodków IVF-ET przenosi dwa – trzy wybrane zarodki w drugim dniu hodowli w stadium czterech blastomerów. Ocena jakości takich zarodków dokonywana jest na podstawie cech morfologicznych i tempa podziałów komórkowych. Jednakże zarodki o prawidłowym wyglądzie morfologicznym i podziałach, wybrane według tych kryteriów mogą być nieprawidłowe cytogenetycznie i nie będą implantowały w jamie macicy. Głównym wyzwaniem współczesnej medycyny rozrodu jest opracowanie metod pozwalających na uzyskanie i identyfikację zarodków o pełnym potencjale rozwojowym i implantacyjnym. W artykule autor przedstawił strategię oceny jakości zarodków w czasie całego ich rozwoju przedimplatacyjnego: ocenę komórki jajowej, stadium przedjądrzy, dzielących się zarodków, blastocysty. W przyszłości tak wybrane do transferu zarodki powinny doprowadzić do wysokiego odsetka ciąż i niskiego wskaźnika ciąż mnogich. Można mieć nadzieję, że transfer jednego zarodka w programach IVF-ET stanie się rzeczywistością.

Słowa kluczowe: ludzkie zarodki, zygota, blastocysta, ocena ludzkich zarodków.
 

Genetyczne przyczyny utraty wczesnej ciąży

Streszczenie: Przedstawiono przegląd genetycznych aspektów poronień u kobiet w postaci: I. zaburzeń kariotypowych ocenianych cytogenetycznie w zakresie chromosomów oraz II. defektów molekularnych dotyczących jednego lub kilku genów ocenianych techniką analizy DNA. I. W zaburzeniach kariotypowych dotyczących zarówno chromosomów autosomalnych, jak i płciowych wyróżniono: 1) zaburzenia letalne niezależnie od płci występujące: a) w okresie przedimplantacyjnym, co dotyczy około 25% płodów, przy czym wielkość ta oparta jest głównie na badaniach w ramach programu IVF-ET; b) w I trymestrze pierwszej ciąży, kiedy ok. 5% poronionych płodów wykazuje anomalie chromosomalne, wśród których połowa to trisomie, podczas gdy triploidia i monosomia X nie przekraczają 10%, zaś tetraploidia – 2,5%; c) w II trymestrze pierwszej ciąży – wówczas notuje się 2,5% z przyczyn genetycznych, w tym do 20% dotyczących chromosomów; d) poronień nawykowych z zaburzeniami genetycznymi w około 3% ciąż; 2) zaburzeń letalnych dla płci męskiej, takich jak: zespół Retta i incontinentia pigmenti oraz 3) zaburzenia genetyczne trofoblastu dotyczące kompletnego zaśniadu groniastego lub ograniczonego mozaicyzmu kosmówki. II. Mutacje molekularne dotyczą: 1) zaburzeń hemostazy powodujących utratę ciąż w skutek zwiększonego wykrzepiania w obrębie głównie trofoblastu i łożyska, gdzie odnotowano mutacje w obrębie: a) czynnika V Leiden (G1691A) i b) czynnika II (protrombiny) w 3’ regionie (G20210A); 2) zaburzeń związanych z hypercystynurią, takich jak: a) w genie reduktazy metylenoczterohydrofoliowej (C677->T), b) przy wrodzonym autosomalnym niedoborze b-syntazy cystationiny oraz 3) w allelach genów białek wiążących mannozę, co powoduje zanik unieczynniania drobnoustrojów chorobotwórczych i zapalne tło poronień.

Słowa kluczowe: poronienie, zaburzenia chromosomalne, mutacje

Zależna od gonadoliberyny regulacja aktywności transkrypcyjnej genów kodujących podjednostki hormonu luteinizującego w przysadce mózgowej

Streszczenie: Gonadoliberyna (GnRH) jest kluczowym regulatorem specyficznej ekspresji genów kodujących trzy podjednostki gonadotropin (?,LH? i FSHb) w przysadce. Na promotorze genu LHb białka SF-1, EGR-1 i SP-1 tworzą złożony, trzyczęściowy element regulacyjny odpowiedzialny za pełną aktywację transkrypcyjną tego genu przez GnRH. W pozycji -443 promotora zidentyfikowano sekwencję CCATTTTTGG (tzw. CArG box) odpowiedzialną za aktywację genu LHb przez pulsacyjnie uwalniany GnRH. Zależna od GnRH specyficzna ekspresja genu podjednostki a wiąże się natomiast z aktywacją dwóch miejsc wiążących białka ETS na jego promotorze.

Słowa kluczowe: gonadoliberyna, aktywność transkrypcyjna, geny podjednostek a i LHb
 

Rola opioidów w lokalnej regulacji funkcji sekrecyjnych przysadki i jajnika u świń

Streszczenie: W artykule przedstawiono wyniki własnych badań dotyczące sekrecji immunoreaktywnej b-endorfiny in vitro przez komórki przedniej części przysadki oraz różne typy komórek jajnika świni: lutealne; ziarniste i osłonki wewnętrznej). Opisano także rolę opioidów w lokalnej regulacji wydzielania LH przez przysadkę oraz hormonów steroidowych przez jajnik u świń.

Słowa kluczowe: opioidy, b-endorfina, przysadka, jajnik, świnia.
 

Mechanizm działania prolaktyny w układzie rozrodczym samicy

Streszczenie: Prolaktyna reguluje wiele różnorodnych procesów biologicznych zachodzących w jajniku i macicy. Poszczególne warianty prolaktyny, wiążąc się do jednej z izoform swojego receptora, mogą stymulować różne wewnątrzkomórkowe szlaki transdukcji sygnałów. Prowadzi to do aktywacji zestawu genów specyficznego dla danej tkanki, gatunku i okresu rozrodczego. Poznanie związku pomiędzy określoną funkcją biologiczną prolaktyny a sposobem jej oddziaływania w komórce docelowej, pomimo postępu zanotowanego w ostatniej dekadzie, jest aktualnym celem wielu badań.

Słowa kluczowe: prolaktyna, jajnik, macica, receptory, transdukcja sygnału.
 

Udział układu noradrenergicznego w regulacji czynności ciałka żółtego

Streszczenie: Praca zawiera podsumowanie oryginalnych badań nad rolą katecholamin w czynności wydzielniczej ciałka żółtego (CL). Krótkotrwałe pobudzenie b-receptorów w CL wzmaga sekrecję progesteronu oraz jajnikowej oksytocyny (OT) w ciągu kilku minut, natomiast zablokowanie b-receptorów obniża podstawową sekrecję CL o 20–40%. W procesie tym uczestniczą b1- i b2-receptory, których ilość w błonach komórek lutealnych jest dodatnio skorelowana z obwodowym stężeniem P4 i ujemnie ze stężeniem noradrenaliny (NA) i dopaminy (DA) w tkance lutealnej. CL jest zdolne syntetyzować NA z DA jako prekursora, co wskazuje na obecność b-hydroksylazy dopaminy w tkance lutealnej. NA wzmaga także proces post-translacyjnej syntezy OT oraz syntezę P4 wpływając na aktywność cytochromu P450scc i 3b-HSD. Krótkotrwałe zmiany lokalnego krążenia w CL pod wpływem NA nie upośledzają jego funkcji. Dane te wskazują, iż CL ma znaczny obszar autoregulacji własnej czynności, co może mieć istotne znaczenie w stanach krótkotrwałego stresu, szczególnie u samic ciężarnych.

Słowa kluczowe: noradrenalina, b-receptory, ciałko żółte, progesteron, oksytocyna
 

Leptyna a rozród

Streszczenie: Leptyna – produkt genu otyłości została odkryta w 1994 roku. Jest syntetyzowana głównie w białej tkance tłuszczowej, ale również w jajnikach, łożysku oraz w gruczole sutkowym podczas laktacji. W związku z tym uważa się, że leptyna bierze udział w rozwoju płodu oraz noworodków. Głównym docelowym miejscem działania leptyny w regulacji bilansu energetycznego oraz czynności rozrodczych są jądra podwzgórza, gdzie modyfikuje czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. U genetycznie otyłych i bezpłodnych myszy (ob/ob) egzogenna leptyna przywraca płodność zarówno u samic, jak i samców. U dorosłych szczurów leptyna stymuluje zarówno uwalnianie gonadoliberyny (LHRH) z podwzgórza, jak i hormonu luteinizującego (LH) z przysadki. Bardziej wyraźne stymulujące działanie leptyny na czynność rozrodczą ujawnia się w czasie uzyskiwania dojrzałości płciowej oraz kiedy ilość dostarczanej do organizmu energii jest niewystarczająca i zahamowane jest uwalnianie LH i hormonu dopęcherzykowego (FSH) z przysadki. Oprócz działania na układ podwzgórzowo-przysadkowy, leptyna wpływa również bezpośrednio na czynność jajników. Jednakże fizjologiczne i patofizjologiczne działanie leptyny w układzie rozrodczym zarówno u zwierząt, jak i u ludzi powinno być dalej wyjaśniane.

Słowa kluczowe: leptyna, receptory leptyny, LHRH, LH, FSH, pokwitanie, jajniki.
 

Rola receptorów GABA_A w neuralnej regulacji uwalniania gonadoliberyny z podwzgórza u anestralnych owiec

Streszczenie: Rolę receptorów A kwasu g-aminomasłowego (GABA_A) w neuralnej regulacji uwalniania gonadoliberyny (GnRH) w podwzgórzu u anestralnych owiec określano na podstawie zewnątrzkomórkowych stężeń GnRH, b-endorfiny, noradrenaliny, dopaminy oraz ich metabolitów MHPG i DOPAC w czasie perfuzji muscimolu i bicuculliny (agonisty i antagonisty receptorów GABA_A ) do jądra lejka – wyniosłości pośrodkowej (NI/ME) i okolicy przedwzrokowej (MPOA). Stymulacja receptorów GABA_A w NI/ME obniżała stężenie GnRH, b-endorfiny i dopaminy oraz MHPG i DOPAC, natomiast nie miała wpływu na stężenie noradrenaliny. Blokowanie receptorów GABA_A w tej strukturze podwzgórza nie powodowało istotnych zmian w stężeniu GnRH, noradrenaliny i MHPG, natomiast obniżało stężenie b-endorfiny, dopaminy i DOPAC. W MPOA perfuzja muscimolu podwyższała stężenie noradrenaliny i MHPG, natomiast obniżała stężenie dopaminy i DOPAC. Nie stwierdzono istotnych zmian w poziomie GnRH i b-endorfiny, natomiast zaobserwowano istotne zmniejszenie uwalniania gonadotropiny (LH). Perfuzja bicuculliny nie miała istotnego wpływu na poziom wymienionych związków. Przedstawione wyniki sugerują, że GABA może hamować sekrecję GnRH poprzez receptory GABA_A w MPOA i NI/ME zarówno bezpośrednio poprzez receptory na zakończeniach neuralnych bądź na perikarionach GnRH lub pośrednio poprzez te receptory na neuronach opioidergicznych lub katecholaminergicznych w tych strukturach podwzgórza.

Słowa kluczowe: receptory GABA_A, GnRH, podwzgórze, owca
 

Molekularne podstawy krwawienia miesiączkowego

Streszczenie: W okresie dojrzałości płciowej błona śluzowa macicy ulega cyklicznym zmianom morfologicznie określanym jako faza wzrastania, wydzielania oraz złuszczania. Zachodzą one w następstwie okresowo powtarzających się zmian w zakresie czynności osi podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowej, czego efektem są fluktuacje w stężeniu estrogenów oraz progesteronu we krwi. W cyklu płciowym, którym nie doszło do zapłodnienia komórki jajowej, czynność hormonalna ciałka żółtego wygasa, zmniejsza się stężenie estradiolu i progesteronu we krwi, w czego następstwie dochodzi do złuszczania błony śluzowej macicy i wystąpienia krwawienia miesiączkowego. Omówiono teorie wyjaśniające mechanizm krwawienia miesiączkowego w świetle badań eksperymentalnych.

Słowa kluczowe: endometrium, krwawienie miesiączkowe, apoptoza.
 

Polispermiczne zapłodnienie u ptaków – rola DNaz w degradacji nadliczbowych plemników

Streszczenie: Ptaki charakteryzują się fizjologiczną polispermią, oznacza to, że liczne plemniki wnikają do cytoplazmy jaja podczas normalnego zapłodnienia, ale tylko jedno z utworzonych przedjądrzy męskich uczestniczy w tworzeniu jądra zygoty. Natomiast wszystkie nadliczbowe przedjądrza męskie degenerują we wczesnym okresie bruzdkowania. Dotychczas nie zostało wyjaśnione, co w istocie dzieje się z tymi nadliczbowymi przedjądrzami i jaki mechanizm odpowiada za ich degradację. Wyniki naszych badań wskazują, że w oocytach przepiórki japońskiej występują DNazy I i II, zdolne do degradacji w warunkach in vitro nagiego DNA faga l, jak również DNA zawartego w plemnikach przepiórki. Przypuszczamy, że enzymy te mogą rozkładać DNA pochodzące z nadliczbowych plemników wnikających do jaja ptaka podczas polispermicznego zapłodnienia, a więc są jednym z czynników późnego cytoplazmatycznego bloku przeciwko polispermii. Obecność dużych aktywności DNaz w oocytach może również tłumaczyć trudności w otrzymywaniu ptaków transgenicznych metodą nastrzyknięcia obcego DNA do cytoplazmy zapłodnionego jaja.

Słowa kluczowe: ptaki, oocyty, polispermia, DNaza

Rola kwaśnych glikozydaz w procesie zapłodnienia

Streszczenie: Kwaśne glikozydazy (EC 3.2.1.) w jądrze ssaków występują w lizosomach komórek somatycznych i płciowych. W komórkach rozrodczych podczas spermatogenezy pojawiają się ich formy akrosomowe, a lizosomowe zostają odrzucone. Dojrzewanie plemników zachodzi w najądrzu. W procesie tym powierzchniowe glikoproteiny plemnika mogą być eliminowane, maskowane i modyfikowane przez proteinazy, glikozylotrasferazy oraz kwaśne glikozydazy, które są syntetyzowane i wydzielane głównie przez komórki nabłonkowe. Sugeruje się, że kwaśne glikozydazy biorą udział w wiązaniu się plemnika z glikoproteinami powierzchniowymi osłony przejrzystej jaja. W „Roli kwaśnych glikozydaz w procesie zapłodnienia” napotyka się więcej intrygujących zagadek niż wyjaśniających rozstrzygnięć. Ostatnio pojawiły się przekonujące dowody wyjaśniające jedną z nich: dlaczego kwaśne glikozydazy wykazujące optimum aktywności w kwaśnym zakresie pH występują i mogą funkcjonować w neutralnym środowisku dróg rozrodczych. Stwierdzono bowiem, że aktywność kwaśnych glikozydaz w neutralnym środowisku ujawnia się wobec ich specyficznych (naturalnych) substratów, a proces ten może dodatkowo być uwarunkowany stopniem asocjacji/dysocjacji podjednostek enzymatycznych.

Słowa kluczowe: kwaśne glikozydazy, zapłodnienie

Analiza ekspresji genu hormonu wzrostu w zarodkach bydlęcych

Streszczenie: Wczesny rozwój zarodkowy jest kontrolowany zarówno przez genom matczyny, jak i zarodkowy. Dojrzewanie oocytu, jego zapłodnienie oraz pierwsze podziały bruzdkowania charakteryzuje brak efektywnej transkrypcji, stąd procesy te są całkowicie kontrolowane przez czynniki pochodzenia matczynego. Trwałość matczynych transkryptów zależy od długości odcinka poli(A), który może podlegać wydłużaniu lub skracaniu. Uruchomienie genomu zarodka jest gatunkowo specyficzne i zachodzi po kilku podziałach bruzdkowania. Łączy się ono ze stopniowym zanikiem matczynego mRNA. Wykazano znaczne różnice pomiędzy profilem ekspresji genów w zarodkach wyprodukowanych in vivo oraz in vitro, co wiąże się z niedoskonałością warunków hodowli in vitro. Hormon wzrostu (growth hormone; GH), produkowany w przednim płacie przysadki mózgowej, stymuluje wzrost organizmu po urodzeniu. Funkcje GH w regulacji rozwoju zarodków ssaków nadal pozostają kontrowersyjne. Do tej pory wykazano, że gen GH podlega ekspresji w przedimplantacyjnych zarodkach myszy, szczura i bydła oraz oocytach bydlęcych. Ponadto mRNA dla receptora GH zlokalizowano w jajniku, macicy i łożysku bydła oraz zarodkach bydła i myszy. Wykazano również obecność w zarodkach transkryptów (mRNA) dla czynników wzrostowych, np. IGF-I, IGF-II. Znany jest pozytywny wpływ egzogennego GH na potencjał rozwojowy oocytów bydła i myszy w warunkach in vitro. Przysadkowy czynnik transkrypcyjny (PIT-I) jest głównym czynnikiem regulującym proces transkrypcji genu GH. Najnowsze doniesienia wskazują na obecność transkryptu tego genu w oocytach, zygotach i zarodkach bydlęcych do stadium 8bl. Wyniki te mogą dowodzić, że GH wykazuje działanie para- i autokrynowe również na tym etapie rozwoju osobniczego.

Słowa kluczowe: zarodek, GH, Pit-1, aktywacja genomu, regulacja ekspresji genów

Rola genów homeotycznych w rozwoju gruczołu mlecznego

Streszczenie: Gruczoł mleczny w trakcie swojego rozwoju przechodzi przez kilka stadiów, które są regulowane przez hormony, interakcję komórek nabłonka z tkanką łączną oraz przez czynniki pochodzące z substancji międzykomórkowej (extracellular matrix). Molekularne mechanizmy większości tych procesów są mało zbadane. Jedną z grup genów warunkujących interakcję nabłonek-mezenchyma w zarodku są geny homeotyczne należące do rodziny Muscle-Segment Homeobox (Msx). Ekspresja genów Msx zachodzi w miejscach interakcji nabłonek-mezenchyma i jest istotna dla rozwoju kończyn, zębów i łożyska. Czynniki transkrypcji Msx regulują ekspresję genów bezpośrednio – przez wiązanie się ze specyficznymi sekwencjami DNA w promotorach i/lub enhancerach odpowiednich genów lub pośrednio – przez tworzenie kompleksów z innymi czynnikami transkrypcji, zwiększając lub zmniejszając powinowactwo Msx2 do specyficznej sekwencji DNA. W gruczole mlecznym zachodzi ekspresja wszystkich genów, których produkty tworzą kompleks transkrypcji z Msx2, a poziom ich ekspresji jest ściśle skorelowany ze wzrostem i rozgałęzianiem przewodów mlecznych. Pozwala to wysunąć hipotezę, że czynniki transkrypcji Msx biorą udział w przekazywaniu sygnału od estrogenu i progesteronu do genów regulujących podział komórek w zawiązkach pęcherzyków mlecznych i rozgałęzianie się przewodów mlecznych.

Słowa kluczowe: gruczoł mleczny, geny homeotyczne, Msx.

Wysoko- i niskocząsteczkowe fosfatazy kwaśne męskiego układu rozrodczego

Streszczenie: Wskazano na różnorodność form molekularnych fosfataz kwaśnych występujących w tkankach i płynach męskiego układu rozrodczego. Podkreślono glikoproteinowy charakter enzymów, różniących się liczbą i strukturą jednostek oligosacharydowych, warunkujących ich mikroheterogenność oraz właściwości molekularne. Szczególną rolę zwrócono na grupę białkowych fosfataz tyrozynowych oraz ich znaczenie diagnostyczne w patofizjologii dodatkowych gruczołów płciowych. Opierając się na badaniach własnych scharakteryzowano fosfatazy kwaśne układu rozrodczego knura.

Słowa kluczowe: fosfatazy kwaśne, białkowe fosfatazy tyrozynowe, samiec, układ rozrodczy, plazma nasienia
 

Perspektywy klonowania somatycznego dla hodowli, farmacji i medycyny oraz zachowania ginących ras i gatunków ssaków

Streszczenie: Mimo że efektywność klonowania somatycznego nie przekracza 1–2% urodzonych zwierząt w stosunku do liczby zrekonstruowanych oocytów, to klonowanie wykorzystywane jest do uzyskiwania zwierząt transgenicznych produkujących w mleku lub w moczu ludzkie białka terapeutyczne, do ratowania ginących ras i gatunków ssaków, a nawet do restytucji gatunków już wymarłych. Trwają prace zmierzające do uzyskania – drogą klonowania somatycznego – narządów do ksenotransplantacji, jak również zróżnicowanych komórek stwarzających perspektywy komórkowej terapii wielu chorób. Przedyskutowano wyłaniające się w wyniku dotychczasowych doświadczeń wątpliwości dotyczące mechanizmów leżących u podstaw metodyki klonowania (aktywacja oocytu, wybór fazy G0/G1 cyklu komórkowego jądra) oraz przyczyn zaburzeń rozwojowych u klonowanych zwierząt i wieku sklonowanych osobników.

Słowa kluczowe: klonowanie somatyczne, cykl komórkowy, hodowla, rzadkie i zagrożone gatunki, anomalie rozwojowe.
 

Możliwości wykorzystania potencjału gametotwórczego ssaków przez hodowlę in vitro przedantralnych i wczesnoantralnych pęcherzyków jajnikowych

Streszczenie: Jajnik ssaka zawiera tysiące oocytów zawartych w przedantralnych pęcherzykach jajnikowych. Ogromna większość tych pęcherzyków ginie w wyniku atrezji. I tak, np. u bydła ulega atrezji ponad 99,9% populacji pęcherzyków. Możliwość wykorzystania pęcherzyków poprzez ich uzyskiwanie w bardzo wczesnych stadiach rozwojowych i długotrwałą hodowlę in vitro otworzyłaby wprost nieograniczone źródło gamet żeńskich, a potencjał gametotwórczy jajnika byłby maksymalnie wykorzystany. Pierwsze prace nad uzyskiwaniem i hodowlą pęcherzyków przedantralnych przeprowadzono na myszach i szczurach, a pionierska publikacja z tego zakresu została opublikowana przez Groba w 1964 r. U myszy, badania nad izolacją i hodowlą pęcherzyków przedantralnych doprowadziły do opracowania metod wzrostu i dojrzewania pęcherzyków, ich owulacji in vitro, a także do uzyskania potomstwa po zapłodnieniu in vitro oocytów otrzymanych z hodowanych pęcherzyków przedantralnych, a nawet pierwotnych. Te pozytywne rezultaty uzyskane u myszy zachęcają do prowadzenia badań nad opracowaniem metod hodowli pęcherzyków przedantralnych z jajników zwierząt gospodarskich. W referacie przedstawiono techniki pozyskiwania pęcherzyków, stosowane systemy ich hodowli in vitro, metody oceny oocytów hodowanych w pęcherzykach i osiągnięty stopień zaawansowania tych prac u zwierząt gospodarskich.

Słowa kluczowe: jajnik, pęcherzyki, długotrwała hodowla, wzrost i kompetencja oocytu
 

Najnowsze osiągnięcia w kriokonserwacji oocytów ssaków oraz perspektywy ich wykorzystania w medycynie i weterynarii

Streszczenie: Bardzo szerokie potencjalne możliwości zastosowania kriokonserwowanych oocytów w medycynie (leczenie niepłodności małżeńskiej, donacja oocytów itp.), w weterynarii i hodowli zwierząt (rozszerzenie wykorzystania potencjału genetycznego samic), ekologii (tworzenie banków oocytów gatunków zwierząt zagrożonych wyginięciem) czy wreszcie w doświadczalnictwie (np. wykorzystanie oocytów czy cytoplastów przy klonowaniu) ograniczane były do niedawna niską skutecznością metod kriokonserwacji. Metody kriokonserwacji stosowane dość skutecznie wobec oocytów myszy, królika i do pewnego stopnia wobec oocytów ludzkich, okazały się mało przydatne do kriokonserwacji oocytów zwierząt gospodarskich. Szczególnie intensywnym badaniom poddawano przez ostatnie kilkanaście lat oocyty bydła. Jednak bez względu na stosowane środki krioochronne i metody kriokonserwacji (zamrażanie lub witryfikacja) w najlepszym razie tylko kilka procent oocytów tego gatunku rozwijało się po zapłodnieniu in vitro do stadium blastocysty (przy rozwoju oocytów kontrolnych sięgających ostatnio nawet 35–50%). Pomimo więc narodzin kilku cieląt (począwszy od roku 1992 – początkowo wyłącznie w Japonii), trudno było stosowane metody kriokonserwacji oocytów bydła uznawać za skuteczne. Przełom w kriokonserwacji oocytów ssaków przyniosły metody określane jako witryfikacja w próbkach o minimalnej objętości (minimum sample size) lub prościej – jako otwarte metody witryfikacji. Metody te, stosowane już dzisiaj w kilku wariantach, przyniosły zdecydowaną poprawę przeżywalności oocytów i wczesnych zarodków bydła, zarodków świni i chomika, a wreszcie – zaczynają znajdować zastosowanie do kriokonserwacji oocytów i zarodków człowieka.

Słowa kluczowe: witryfikacja, oocyt, pre-ekwilibracja, bydło, człowiek
 

Przeszczepianie komórek w terapii nowotworów

Streszczenie: -

Słowa kluczowe: -

Przeszczepianie chondrocytów

Streszczenie: Chondrocyty wykazują ekspresję cząsteczek głównego układu zgodności tkankowej klasy I i II oraz prawdopodobnie antygenu(ów) tkankowo swoistego(ych). Przeszczepy izolowanych syngenicznych chondrocytów pochodzących z chrząstki szklistej lub sprężystej odtwarzają chrząstkę podobną do tkanki, z której pochodzą, choć z mniej regularnym rozmieszczeniem komórek. Chondrocyty allogeniczne również odtwarzają chrząstkę, jest ona jednak otaczana przez limfocyty i makrofagi i stopniowo resorbowana. Ponadto wywołują one uogólnioną reakcję biorcy zarówno typu komórkowego, jak i humoralnego. Autogenne chondrocyty pobrane z mało obciążanej okolicy chrząstki stawowej stosuje się do leczenia ubytków w chrząstce stawowej, a autogenne chondrocyty z chrząstki sprężystej do odtwarzania chrząstki małżowiny usznej u dzieci w przypadku jej niedorozwoju.

Słowa kluczowe: chrząstka szklista, chrząstka sprężysta, przeszczepianie chondrocytów.
 

Nowe aspekty transplantologiczne ludzkich krwiotwórczych komórek hematopoetycznych

Streszczenie: Krwiotwórcze komórki macierzyste (KKM) są w stanie odnowić po przeszczepieniu układ krwiotwórczy pacjenta. Odnowa poprzedzona jest ich zagnieżdżeniem (ang. homing) w mikrośrodowisku krwiotwórczym szpiku kostnego. Mechanizmy regulujące zagnieżdżenie komórek w szpiku kostnym są więc jednym z zagadnień, nad którym ogniskują się badania hematologów klinicznych, jak i eksperymentalnych. Identyfikowane są molekuły adhezyjne, enzymy proteolityczne oraz czynniki chemotaktyczne biorące udział w zagnieżdżaniu komórek po przeszczepie. Wiadomo np., że komórki uzyskane z mobilizowanej krwi obwodowej ulegają szybciej wszczepieniu niż komórki izolowane ze szpiku kostnego. Z badań naszego zespołu wynika, że istotną rolę w procesie zagnieżdżania wczesnych komórek hematopoetycznych znajdujących się w mobilizowanej krwi obwodowej, w szpiku kostnym mogą mieć pochodzące z płytek krwi tzw. mikrofragmenty błonowe, które przyłączają się do powierzchni komórek CD34+ i zwiększają ich przyleganie do śródbłonka naczyń włosowatych szpiku kostnego.

Słowa kluczowe: Komórki CD34+, przeszczepy krwiotwórcze, mikrofragmenty błonowe, płytki krwi.
 

Justyna DRUKAŁA, Kazimierz CIEŚLIK

Wykorzystanie hodowanych in vitro keratynocytów w transplantologii (streszczenie referatu)

Streszczenie: -

Słowa kluczowe: -
 

Wybrane zastosowania komórek w biotechnologii

Streszczenie: Biotechnologia zajmuje się wykorzystaniem biologicznych układów do produkcji substancji biologicznie czynnych bądź modyfikacjami produktów komórkowych. Obok wielu różnych zastosowań jest wykorzystywana przy opracowywaniu sztucznych narządów i układów dozowania leków, które poniżej opisano, uwzględniając materiały stosowane do tych celów.

Słowa kluczowe: mikroenkapsulacja komórek, enkapsulacja w kapilarach polimerowych.