Wstęp - od komórek macierzystych do medycyny regeneracyjnej

Streszczenie: brak

Słowa kluczowe: komórki macierzyste, eksperyment kliniczny, ryzyko lekarskie, bioetyka, aspekty prawne.

Dopuszczalność wykorzystania zarodkowych komórek macierzystych do celów badawczych

Streszczenie: brak

Słowa kluczowe: brak

Komórki macierzyste – wyzwanie XXI wieku?

Streszczenie: Strategie terapeutyczne polegające na wykorzystaniu w klinice komórek macierzystych rozbudziły wielkie nadzieje w świecie lekarskim, stając się jednocześnie przedmiotem wielu kontrowersji wśród naukowców, prawników, duchowieństwa, dziennikarzy oraz innych środowisk opiniotwórczych. Praca ta jest streszczeniem wykładu autora, który został przedstawiony na konferencji zorganizowanej przez PAN, poświęconej zastosowaniu klinicznemu komórek macierzystych. Opierając się na danych literaturowych, jak i wynikach badań własnych autor przedstawił swoje stanowisko w tej budzącej ogromne nadzieje i kontrowersje, dynamicznie rozwijającej się dziedzinie.

Słowa kluczowe:

Zarodkowe versus somatyczne komórki macierzyste w terapii regeneracyjnej mózgu

Streszczenie: Spełnienie wizji terapii wielu nieuleczalnych chorób przez wykorzystanie stale proliferujących i różnicujących się do wszystkich tkanek organizmu ludzkich zarodkowych komórek macierzystych (KM) do tej pory nie wyszło poza fazę eksperymentalnych badań przedklinicznych. Również liczne próby zastosowania do tych samych celów somatycznych KM pozyskiwanych z tkanek dojrzałych przyniosły jedynie umiarkowane skutki kliniczne. W artykule przedstawiono podstawowe trudności spowalniające rozwój terapii komórkowej. Nie leżą one wyłącznie w sferze problemów etycznych czy prawnych, ale w poważnych i ciągle nierozwiązanych zagrożeniach biologicznych (niestabilność genomu, tumorogenność) w przypadku zarodkowych KM oraz w niedostatecznej znajomości mechanizmów regulujących proliferację i ukierunkowane różnicowanie również KM pochodzących z tkanek dojrzałych. Dotychczasowe rezultaty bardzo intensywnych badań są niewątpliwie zachęcające, jednak perspektywy ich pełnego rozwiązania zależą od trudnego do przewidzenia w skali czasowej postępu naszej wiedzy o podstawowej biologii KM.

Słowa kluczowe: komórki macierzyste, zarodkowe, somatyczne, regeneracja mózgu.

Zarodkowe komórki macierzyste i możliwości wykorzystania ich w medycynie

Streszczenie: Zarodkowe komórki macierzyste (ZKM) są obiecującym przedmiotem badań dla współczesnej nauki. Dzięki potencjalnie nieograniczonemu potencjałowi różnicowania się mogą stać się spełnieniem marzeń współczesnej medycyny dostarczając komórek pozwalających zastąpić dowolną zniszczoną bądź uszkodzoną tkankę. W chwili obecnej kluczowe jest opracowanie technik pozwalających na dowolne sterowanie losem ZKM. W artykule omówione są podstawowe właściwości komórek macierzystych i techniki uzyskiwania ZKM. Ponadto przybliżone są techniki sterowania różnicowaniem ZKM i ich potencjalne zastosowania w medycynie. W ostatnim paragrafie omówionych jest część z aspektów etycznych dotyczących stosowania ZKM w medycynie.

Słowa kluczowe: zarodkowe komórki macierzyste.

Przeprogramowanie genomu komórek somatycznych – alternatywą dla zarodkowych komórek macierzystych (EC)?

Streszczenie: Wobec zastrzeżeń etyczno-moralnych dotyczących stosowania w celach terapeutycznych zarodkowych komórek macierzystych (EC) – w wielu laboratoriach rozpoczęto prace mające na celu przeprogramowanie genomu zróżnicowanych komórek somatycznych, takich jak np. fibroblasty skóry. Celem jest uzyskanie w ten sposób komórek o właściwościach komórek EC z ominięciem wszelkich zastrzeżeń o charakterze nie medycznym. Opis tych prób, nieuwieńczonych jeszcze powodzeniem zawarty jest w poniższym tekście.

Słowa kluczowe: zarodkowe komórki macierzyste, fibroblasty skóry.

Szpik kostny jako źródło krążących CXCR4⁺ ukierunkowanych tkankowo komórek

Streszczenie: Wyniki naszych ostatnich badań, w których posłużyliśmy się strategią tzw. izolacji chemotaktycznej do czynnika pochodzenia stromalnego-1 (ang. Stromal Cell Derived Factor 1; SDF-1) w połączeniu z techniką PCR w czasie rzeczywistym (Real Time PCR; RT-PCR) dowiodły, że w szpiku kostnym występuje populacja komórek CXCR4⁺ wykazujących ekspresję mRNA markerów dla wczesnych ukierunkowanych tkankowo komórek macierzystych (UTKM). W pracy zostaną przedstawione wyniki badań własnych wskazujące, że CXCR4⁺ UTKM: 1) występują w szpiku kostnym młodych osobników, a następnie ich liczba zmniejsza się wraz z wiekiem, 2) należą do frakcji komórek niehematopoetycznych szpiku kostnego o fenotypie Sca-1⁺CD45-, 3) wzbogacone są w komórki wykazujące ekspresję embrionalnych/pluripotencjalnych czynników transkrypcyjnych (Oct-4, Nanog oraz Rex-1), 4) ulegają indukowanej stresem lub za pomocą G-CSF mobilizacji do krwi obwodowej, skąd mogą nastepnie migrować do gradientu SDF-1 uwalnianego przez uszkodzone tkanki, 5) mogą brać udział w regeneracji tkanek/narządów. Biorąc powyższe obserwacje pod uwagę postulujemy, że szpik kostny jest nie tylko źródłem krwiotwórczych komórek macierzystych (KKM), ale również zawiera CXCR4⁺ UTKM. Obecność tych komórek w szpiku kostnym powinna być uwzględniona podczas analizy wyników interpretowanych jako zdolność KKM do transróżnicowania/plastyczności. Ponieważ, jak wykazaliśmy, populacja CXCR4⁺UTKM wykazuje ekspresję szeregu embrionalnych czynników transkrypcyjnych, może ona zawierać również bardziej prymitywne pluripotencjalne komórki macierzyste (PKM). Fakt, że UTKM w największym odsetku występują w szpiku kostnym młodych osobników, a liczba ich spada w miarę ich starzenia się, może z kolei tłumaczyć, dlaczego procesy regeneracyjne stają się mniej efektywne u osobników starszych.

Słowa kluczowe:

Zastosowanie autologicznych mioblastów w uszkodzonym mięśniu sercowym
u pacjentów po zawale z niewydolnością krążenia

Streszczenie: Choroby układu sercowo-naczyniowego mają szeroki zasięg społeczny, są pierwszą przyczyną zgonów chorych spośród wszystkich grup. Natomiast leczenie samego zawału, pomimo istotnego postępu w tej dziedzinie, jest daleko niezadowalające. Z powodu braku wystarczająco intensywnego mechanizmu auto-regeneracji mięśnia sercowego, leczenie zawału, zwłaszcza odległego w czasie, jest w zasadzie tylko objawowe i nie zapobiega niekorzystnemu przemodelowaniu organu prowadzącemu do niewydolności krążenia lub wręcz zgonu. Zastosowanie inżynierii tkankowej stało się jedną z nielicznych metod regeneracji nieodwracalnie uszkodzonego rejonu miokardium po zawale. W intensywnych badaniach przedklinicznych na myszach, szczurach, królikach, owcach wykazano niewątpliwie pozytywny wpływ komórek macierzystych na poprawę kurczliwości mięśnia sercowego oraz jego podstawowych parametrów hemodynamicznych, pochodzących z mięśniowego rezerwuaru tkankowego lub ze szpiku kostnego. Podkreśla się jednak niepełną kompatybilność pomiędzy endogennymi kardiomiocytami biorcy a ektopowo przeniesionymi komórkami dawcy. Często implantowane do serca komórki pochodzą od tego samego osobnika, jednak ich elektrofizjologiczne przewodzenie bodźców i ekspresja niektórych genów są poniżej oczekiwań. Pomimo to beneficja (poprawa kurczliwości serca i jego frakcji wyrzutowej) jest ewidentna i statystycznie znamienna. W pierwszych badaniach fazy klinicznej (w tym w badaniach własnych) z zastosowaniem mioblastów wykazano bezpieczeństwo podawania prekursorowych komórek mięśniowych przy okazji zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego oraz przy podaniu przezskórnym, jak również zaobserwowano u pacjentów poprawę frakcji wyrzutowej, po ok. 3–4 mies. od zabiegu. Nie zauważono żadnych istotnych skutków ubocznych podawania autologicznych mioblastów, co stanowi czynnik zachęcający do wprowadzenia badań klinicznych fazy II.

Słowa kluczowe: mioblasty, inżynieria tkankowa, zawał serca.

Trzy stanowiska w sprawie klonowania ludzkich zarodków

Streszczenie: brak

Słowa kluczowe: brak

Szpikowe komórki macierzyste – identyfikacja i zastosowanie kliniczne

Streszczenie: Przeszczepianie hematopoetycznych komórek macierzystych jest rutynowo stosowane jako ratująca życie procedura kliniczna w leczeniu rozrostowych chorób hematologicznych i niedoborów wrodzonych. Hematopoetyczne komórki macierzyste (HSC) są prototypem komórek macierzystych użytecznych w praktyce klinicznej. W szpiku oprócz HSC znajdują się komórki pochodzenia mezenchymalnego, mogące różnicować się w komórki przypominające fibroblasty. Nasze badania wskazują, że wzbogacenie szpiku w komórki o fenotypie: CD34-CD45-CD73⁺, CD34-CD45-CD90⁺, CD34-CD45-CD105⁺ jest związane z liczbą kolonii CFU-F. Populacja komórek szpiku opracowana w celu oczyszczenia komórek jednojądrowych zawierała komórki spełniające kryteria MSC. Uprzednio wykazano, ze komórki szpiku podane do niedokrwionych kończyn mogą przynieść poprawę krążenia. Nasze doświadczenia oparte na obserwacji 10 leczonych w ten sposób pacjentów potwierdzają w pełni założenie, że populacja komórek szpiku wywiera pozytywny wpływ na angiogenezę w niedokrwiennych kończynach. Pozostaje otwartą kwestią, czy tkankowo specyficzne komórki macierzyste wywodzą się pluripotencjalnych prekursorów, jakimi mogą być komórki MSC czy też rezydują w szpiku.

Słowa kluczowe: szpikowe komórki macierzyste, macierzyste komórki mezenchymalne, CFU-F, choroba niedokrwienna kończyn.

Dyskusja

Streszczenie: brak

Słowa kluczowe: brak